คณะรัฐมนตรี คณะที่ ๕ นายพันเอก พระยาพหลพลพยุหเสนา (พจน์ พหลโยธิน) เป็นนายกรัฐมนตรี
ตั้งแต่วันที่ ๑๖ ธันวาคม ๒๔๗๖ – ๒๑ กันยายน ๒๔๗๗
แถลงนโยบาย เมื่อวันจันทร์ที่ ๒๕ ธันวาคม ๒๔๗๖

คำแถลงนโยบายของรัฐบาล*

               รัฐบาลนี้จะดำเนินนโยบายตามหลัก ๖ ประการ ต่อจากรัฐบาลที่แล้วมา เพื่อให้ประเทศชาติเจริญก้าวหน้าสืบไปตามวิถีทางรัฐธรรมนูญซึ่งมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุขของชาติ

               บัดนี้ราชการในพระราชสำนักได้จัดขึ้นเป็นกระทรวง มีรัฐมนตรีว่าการแล้วเป็นอันว่าจะได้เข้าสู่ฐานะที่สมสภาและสมพระเกียรติยศต่อไป

               ความเป็นเอกราชของชาติจะบริบูรณ์ ก็ต่อเมื่อใช้อำนาจอธิปไตยได้เต็มที่ รัฐบาลนี้จะได้เร่งรัดให้ประกาศใช้ประมวลกฎหมายที่ยังค้างอยู่นั้นโดยเร็วที่สุด

               ฝ่ายอำนาจตุลาการนั้น รัฐบาลนี้จะได้จัดให้เป็นอิสระสมดั่งความจำนงในรัฐธรรมนูญ โดยจัดตั้งคณะกรรมการตุลาการเพื่อช่วยเหลือกิจการทางศาลในอันจะให้ความอิสระแก่ผู้พิพากษาตามรัฐธรรมนูญโดยจัดฐานะตุลาการให้มั่นคงตามความต้องการ โดยจัดแยกตำแหน่งหน้าที่ตุลาการให้ขาดจากการเมืองกับจะได้ตั้งกรรมการประมวลข้อบังคับและระเบียบศาลให้เรียบร้อยเป็นแบบเดียวกันทั่วราชอาณาจักร

               ส่วนอำนาจบริหารนั้น ในเวลานี้มีกรณียกิจเบื้องต้นในอันจะรักษาความสงบ ความมั่นคงและความสามัคคี รัฐบาลนี้จะป้องกันภัยต่อสันติภาพของประชาชนทุกประการ ไม่ว่าจะเป็นภัยเนื่องมาแต่การกบฏ การคอมมิวนิสต์ หรือการระส่ำระสายใด ๆ อื่น

               รัฐบาลนี้จะส่งเสริมทางพระราชไมตรีกับนานาประเทศ ซึ่งมีอยู่แล้วเป็นอย่างดีนั้นให้สนิทสนมยิ่งขึ้น

               เมื่อทางพระราชไมตรีเป็นที่เรียบร้อยอยู่เช่นนี้ ความสงบอันจะพึงรักษาก็คือ ความสงบภายในเป็นสำคัญ ฝ่ายทหารได้เตรียมพร้อมที่จะเข้าช่วยเหลือเจ้าหน้าที่ปกครองท้องถิ่นในเมื่อมีเหตุฉุกเฉินขึ้น

               ทางฝ่ายกระทรวงมหาดไทยก็ได้วางนโยบายในการรักษาความปลอดภัยไว้อย่างกว้างขวาง เช่น จะได้บำรุงกำลังและปรับปรุงระเบียบการของตำรวจ และของเจ้าหน้าที่กระทรวงมหาดไทยให้ดียิ่งขึ้นและจะได้จัดการราชทัณฑ์ไปในทางอบรมดัดนิสัยสันดานเพื่อให้นักโทษมีนิสัยไปในทางทำงานและทำคุณประโยชน์

               แต่ในการรักษาสันติสุขนั้น นอกจากวิธีปราบแล้ว จะต้องใช้วิธีบำรุงประกอบไปด้วยรัฐบาลจะบำรุงสาธารณสุขโดยขยายการบำบัดโรคและการอนามัยให้แพร่หลายยิ่งขึ้นและโดยจัดให้มีการตรวจการสุขาภิบาลซึ่งมีความรู้ในการสุขาภิบาลแผนปัจจุบัน เพื่อช่วยเหลือราษฎรตามชนบทต่าง ๆ รัฐบาลจะบำรุงการสาธารณูปการโดยจัดให้มีการสงเคราะห์คนอนาถาและคนทุพพลภาพ รัฐบาลจะบำรุงความผาสุกของประชาชนพลเมืองทั่วไปโดยส่งเสริมเทศบาล การศึกษา และเศรษฐกิจพลเมืองทั่วไปโดยส่งเสริมเทศบาลการศึกษา และเศรษฐกิจ

               เทศบาล คือ ระเบียบการปกครองท้องถิ่น ซึ่งราษฎรมีเสียงในการดูแลและจัดการผลประโยชน์ในท้องถิ่นนั้น รัฐบาลนี้จะได้จัดตั้งและขยายเทศบาลออกไปตามตำบลต่าง ๆ ทั่วราชอาณาจักรโดยเร็วที่สุดที่จะอบรมเจ้าหน้าที่ในการใหม่นี้ได้ เทศบาลเป็นการศึกษาอย่างหนึ่งด้วยคือ เป็นวิธีที่ราษฎรจะได้รับความฝึกหัดอบรมในวิธีการปกครองแบบรัฐธรรมนูญนั้นด้วย

               ส่วนการศึกษานั้นมีแผนกการศึกษาและมีนโยบายวางไว้เป็นบรรทัดฐานดีแล้วรัฐบาลนี้จะได้หาวิถีทางที่ดีซึ่งจะนำไปให้ถึงจุดที่หมาย ให้พลเมืองรู้จักระบอบการปกครองแบบประชาธิปไตยให้ได้มีความเป็นอยู่เหมาะสมแก่สมัยรัฐธรรมนูญ รัฐบาลนี้จะได้ดำเนินการตามแนวความคิดนี้ให้ได้ผลอันไพบูลย์ยิ่งขึ้นเป็นลำดับ ในการที่จะฝึกฝนให้ประชาชนเป็นพลเมืองดีนั้น จะต้องฝึกฝนทั้ง
กายจรรยา และใจ รวมกันไป และให้ผู้ที่ได้รับการศึกษาแล้วได้ดำเนินการอาชีพ ปฏิบัติหน้าที่พลเมืองตามรัฐธรรมนูญได้ดี รัฐบาลนี้จะได้บำรุงการศึกษาทางอาชีพและการหาวิชาความรู้ตามความต้องการแห่งรัฐธรรมนูญ เป็นต้นว่าขยายประถมศึกษาให้แพร่หลาย และเขยิบการศึกษาวิชาการรัฐธรรมนูญยึดถือการปฏิบัติฝึกหัดงานให้สำคัญยิ่งขึ้นกว่าที่แล้วมา โดยเฉพาะอย่างยิ่งให้ผู้ที่ผ่านพ้นการศึกษาในโรงเรียนไปแล้วได้มีโอกาสฝึกฝนตนเองได้ไม่ละทิ้งเสีย และให้ทุกคนมีโอกาสหาความรู้ได้อย่างเต็มที่ที่จะจัดได้ตามระบอบประชาธิปไตย รัฐบาลนี้จะบำรุงพลศึกษาให้เป็นการศึกษาเพื่อวินัยด้วย ส่วนในเรื่องธรรมการกับการศึกษานั้น รัฐบาลนี้เห็นว่า ควรจะเป็นอุปการะแก่กันและกันจึงจะได้บำรุงส่งเสริมและจัดการให้ได้ประสานงานกันอย่างสนิทสนมดียิ่งขึ้น อนึ่งในทางศิลปของชาติรัฐบาลนี้ก็จะไม่ละเลยแต่หากจะบำรุงเท่าที่จะทำได้ ส่วนวิธีให้การศึกษาโดยทั่วไปที่จะให้ได้ประโยชน์สมดั่งว่ามานั้น รัฐบาลนี้
จะได้จัดการปรับปรุงหลักสูตรและสรรพตำรากับทั้งบำรุงฐานะและคุณสมบัติของครูและอาจารย์ ให้สมกับที่วิชาครูเป็นวิชาชีพและที่ครูจะเป็นผู้อบรมสั่งสอนกุลบุตรกุลธิดาสืบต่อไป

               การบำรุงเศรษฐกิจของบ้านเมืองนั้น รัฐบาลก่อนได้วางแผนการเป็นทางดำเนินการไว้แล้วรัฐบาลนี้จะได้ดำเนินการตามแผนการนั้นต่อไปรัฐมนตรีว่าการกระทรวงเศรษฐการจะได้แถลงรายละเอียดให้ทราบ

               อุปสรรคเรื่องข้าวราคาตกนั้น รัฐบาลกำลังพยายามแก้ไขอยู่จะได้ให้ทราบนโยบายในเวลาอันควร

               ตามฐานะเศรษฐกิจในเวลานี้ ยังจะหวังไม่ได้ว่ารายได้จะเพิ่มขึ้น เพราะฉะนั้นจะต้องระมัดระวังรายจ่าย งบประมาณจึงจะเข้าสู่ดุลยภาพและอยู่ในความมั่นคงได้ แต่รัฐบาลนี้จะปรับปรุงวิธีการเก็บภาษีอากรบางอย่างเพื่อให้ได้เงินซึ่งควรจะได้ และเพื่อบรรเทาภาระของราษฎร รัฐบาลนี้จะหาทางลดเงินรัชชูปการลงตามสมควร ในส่วนการบำรุงเศรษฐกิจนั้นถ้ารายจ่ายอันใดจำเป็น เช่นว่า จะตั้งฉางก็ดี ขยายสหกรณ์ก็ดีหรือบำรุงรักษาและขยายกิจการที่ได้ลงทุนไปแล้ว เข่น การชลประทาน การรถไฟ และการสร้างถนนก็ดี รัฐบาลจะจัดสรรเงินมาตั้งจ่ายให้ ข้อสำคัญอีกข้อหนึ่งคือความมั่นคงแห่งเงินตราซึ่งรัฐบาลนี้เชื่อว่าการที่จะรักษา
อัตราแลกเปลี่ยนเงินให้คงที่ดั่งได้กำหนดไว้ในพระราชบัญญัติเงินตรานั้นเป็นทางที่ควรสำหรับกรุงสยาม

               ราชการส่วนต่าง ๆ จะดำเนินไปได้สะดวก ก็ย่อมแล้วแต่สมรรถภาพของข้าราชการ รัฐบาลนี้จึงจะปรับปรุงระเบียบข้าราชการพลเรือนเพื่อให้โอกาสแก่ผู้ที่มีความรู้และความสามารถจริงและให้ความมั่นคงแก่ข้าราชการประจำนั้น ๆ

               เพื่อให้ราษฎรได้รับการปกครองในทางที่เป็นธรรม รัฐบาลนี้จะได้วางบทวิเคราะห์คดีปกครองและวางวิธีพิจารณาคดีปกครอง

               ความมุ่งหมายอันยิ่งใหญ่ของรัฐบาลนี้คือ จะบำรุงฐานะของราษฎรให้เป็นพลเมืองดีตามวิถีรัฐธรรมนูญ ซึ่งสำนักงานโฆษณาการจะได้ดำเนินการเผยแผ่อบรมต่อไป

               ด้วยความช่วยเหลือของท่านสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร รัฐบาลนี้หวังว่าประชาชนชาวไทยจะเจริญก้าวหน้าด้วยความรักชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์ และรัฐธรรมนูญสืบไป

คำแถลงของรัฐมนตรีว่าการกระทรวงเศรษฐการในรายละเอียดแห่งนโยบายเศรษฐกิจ

ราชการส่วนเกษตร

๑. กรมเกษตร

               จะส่งพนักงานออกสำรวจพันธุ์รุกขชาติทุกปี เพื่อทราบว่ามีพันธุ์ไม้ชนิดใดที่จะศึกษาร่วมมือกับกรมวิทยาศาสตร์เพื่อประกอบสินค้าเป็นประโยชน์ต่อไปจะแจกพันธุ์ข้าวอย่างดีปีละอย่างน้อย ๒,๐๐๐ ถังเพื่อเป็นพันธุ์สำหรับปลูกได้ไม่ต่ำกว่าปีละ ๑,๓๐๐ ไร่ และเพื่อเปรียบเทียบกับข้าวท้องถิ่นจะเลือกพืชพันธุ์และหาทางกำจัดโรคพืช และกำจัดแมลงที่ทำอันตรายแก่พืชพันธุ์โดยทดลองตามหลักวิทยาศาสตร์แล้วนำผลแห่งการทดลองไปใช้เพื่อเป็นประโยชน์แก่ชาวสวนชาวนาจะทำการปราบโรครินเดอร์เพรสตในภาคกลางและภาคอีสาน และฉีดวัคซีนป้องกันโรคบาร์โบน ทำเซรุ่มและวัคซีนสำหรับโค กระบือตลอดถึงสุกรและไก่ และจะตั้งด่านตรวจโรคสัตว์ที่ช่องตะโก หมวกเหล็ก ช่องจงโก และช่องระหว่างเลยกับเพชรบูรณ์จะทำการผสมโคอย่างคัดเลือกโดยวิธีเพาะตามแนวพันธุ์ (Line Breeding) และจะทดลองเลี้ยงโคฝูงที่อำเภอไชยบาดาล ซึ่งเป็นที่ ๆ คาดว่าจะมีอาหารสำหรับโคตลอดปีจะตั้งสถานีทดลองเพาะปลูกเพิ่มขึ้นที่หาดใหญ่และควนเนียงในปี พ.ศ. ๒๔๗๗ ที่พิษณุโลก ในปี พ.ศ. ๒๔๗๘ ที่ปราจีนบุรีและราชบุรีในปี พ.ศ. ๒๔๗๙ และ ๒๔๘๐จะลงมือสำรวจที่ดินว่างเปล่าที่ใดเหมาะแก่การเพาะปลูกอย่างใด

๒. กรมชลประทาน

               สกีมก่อสร้างนครนายก จะจัดทำต่องานที่ค้างมา งดงานฝั่งซ้ายตอนใต้ไว้ก่อน ใน ๒ ปีแรกจะเริ่มจ่ายน้ำในคลองฝั่งขวา งานฝั่งนี้จะเสร็จบริบูรณ์ในปีที่๓ และในปีที่ ๓ นี้งานชลประทานที่คลองเมืองจะเสร็จเป็นส่วนมาก และจะแล้วเสร็จบริบูรณ์ในปีที่ ๔ เนื้อที่ที่จะได้ประโยชน์จากงานคลองฝั่งขวาประมาณ ๓๖๖,๘๑๒ ไร่ จากงานคลองเมืองประมาณ ๕๒,๖๘๘ ไร่ รวม ๔๑๙,๙๐๐ ไร่

               สกีมก่อสร้างสุพรรณ ตามสกีมสุพรรณน้อย กำหนดให้มีประตูระบายใหญ่ใกล้แม่น้ำเจ้าพระยาเรียกว่าประตูระบายที่ ๑ ขุดคลองมะขามเฒ่าตอนต้น กั้นเขื่อนเป็นประตูระบายที่ ๒ ใต้อำเภอเดิมบางตรงคลองกระเสียว ทำเขื่อนประตูระบายที่ ๓ ณ วัดพร้าวเหนือสุพรรณ ทำคันกั้นน้ำท่วมฝั่งแม่น้ำสุพรรณในอำเภอสองพี่น้องและบางปลาม้า ได้เริ่มงานประตูที่ ๓ เมื่อปี ๒๔๖๕ และใช้การได้เมื่อปี ๒๔๗๐ แล้วจึงลงมือทำประตูระบายที่ ๑ ต่อมาซึ่งใช้การได้บ้างใน พ.ศ. นี้ แต่ยังไม่เสร็จบริบูรณ์ทีเดียว ตั้งแต่ปีหน้า
จะดำเนินงานที่ค้างนี้ต่อไป และจะให้แล้วเสร็จเต็มตามสกีมสุพรรณนี้ในเวลา ๔ ปีข้างหน้า

สกีมก่อสร้างพายัพ ซึ่งแบ่งเป็น ๓ ตอน

               สกีมแม่แฝก จะต่องานที่ยังค้างอยู่ให้เสร็จในปี ๒๔๗๗ เมื่อเสร็จแล้วจะได้รับผลคือ ที่นาที่อยู่ระหว่างเชิงเขากับฝั่งแม่น้ำปิงซีกตะวันออกจะได้น้ำจากคลองส่งน้ำตลอดและน้ำในลำแม่น้ำกวงก็จะมีสำหรับการทำนามากขึ้นกว่าเดิม จะควบคุมได้ ๖๘,๐๐๐ ไร่ จะบุกเบิกที่ได้ใหม่อีก ๒๐,๐๐๐ ไร่ ซึ่งจะเป็นนาดีถึง ๑๒,๐๐๐ ไร่

               สกีมแม่ปิงเก่าได้สำรวจแล้ว เหมืองของราษฎรอันมีอยู่แล้วใกล้อำเภอหางดงในบริเวณนาอันคาบเกี่ยวระหว่างเชียงใหม่กับลำพูน แต่มีภาระประจำปีด้วยเรื่องทรายไหลมาทับถม จะแก้ได้ก็ด้วยวิธีกั้นฝายถาวรตรงใต้แยกแม่ปิงเก่าและแม่ปิงใหม่ ให้มีประตูระบายทรายทางปากเหมือง และตบแต่งเหมืองจีนเสมียนของเก่าให้ดี ทั้งให้มีประตูระบายทรายบังคับน้ำได้ ตรงทางแยกแม่ปิงเก่าต้องกั้นทำนบเตี้ย ๆ ให้น้ำไหลข้ามได้ในเวลาน้ำมาก เหมืองเก่าของราษฎรที่ได้รับน้ำจากแม่น้ำปิงเก่านี้ ๔ สาย ก็จะจัดให้ได้
น้ำมากขึ้นงานทั้งหมดนี้จะทำให้แล้วเสร็จได้ในเวลา ๒ ปี โดยใช้เงินประมาณ ๒๕๐,๐๐๐ บาท

               สกีมแม่วัง ลำปางเป็นที่ซึ่งทำนาไม่สู้จะได้ผล เดือดร้อนกว่าจังหวัดอื่น ๆ ในภาคพายัพ จะต้องแก้ด้วยวิธีกั้นฝายถาวรเหนือลำปางตรงใกล้ปากเหมือง และขุดคลองส่งน้ำเลียบเนินเขาตามฝั่งซ้ายของแม่วังมาจนใกล้วัดเสด็จ และขุดคลองฝั่งขวาอีกสายหนึ่ง จะเป็นประโยชน์แก่นาราว ๕๐,๐๐๐ ไร่ งานนี้ได้เริ่มสำรวจและลงมือทำการบ้างเล็กน้อยแล้วและจะเสร็จได้ใน ๔ ปีข้างหน้านี้

               สกีมก่อสร้างแม่น้ำน้อย สกีมนี้เป็นสกีมใหญ่ทำนองเดียวสกีมสุพรรณ ต้องการทุนมาก จึงเลือกทำที่คลองกระทุ่มโพรงก่อน เพื่อป้องกันมิให้น้ำในลำน้ำเจ้าพระยาไหลลงคลองกระทุ่มโพรงไปท่วมทุ่งนาให้เสียหาย ถ้าทำประตูระบายในคลองนี้เสร็จ ก็จะกันน้ำท่วมได้ แต่ต้องทำประตูน้ำด้วยเพื่อเรือสัญจร

               สกีมก่อสร้างเพชรบุรี สกีมนี้จะเป็นประโยชน์แก่นาประมาณ ๓๕๐,๐๐๐ ไร่ สิ่งที่กำหนดจะทำคือกั้นเขื่อนขวางแม่น้ำเพชรบุรีที่เหนือวัดท่าไข่ ขุดคลองส่งน้ำใหญ่ฝั่งซ้ายและขวา งานใน ๔ ปีแรกคือ สร้างเขื่อนกั้นแม่น้ำและขุดคลองฝั่งซ้าย (บริเวณตะวันตก) ก่อน

               สกีมก่อสร้างภาคอีสาน สกีมนี้ยังทำการสำรวจโดยทั่วไปยังไม่ได้กะการแน่นอนแต่กิจที่จะต้องทำก็คือ สร้างเขื่อนและทำนบเล็ก ๆ กั้นลำน้ำลำธารต่าง ๆ เมื่อเสร็จการสำรวจแล้วจะได้ลงมือสร้างตามความจำเป็นและความด่วนเป็นแห่ง ๆ ไปตามแต่จะทำได้การสร้างทำนบถาวรตามปากคลองในบริเวณลุ่มน้ำเจ้าพระยา มีที่นาเป็นอันมากอาศัยน้ำในลำคลองที่เชื่อมกับแม่น้ำเจ้าพระยา ซึ่งฝ่ายปกครองป่าวร้องให้ทำทำนบชั่วคราวปิดปากคลองแทบทุกปี ถ้าไม่ทำก็ไม่มีน้ำพอหล่อเลี้ยงต้นข้าว ทุก ๆ ปากคลองนี้ควรมีประตูระบายน้ำ แต่จะทำคราวเดียวทั้งหมดก็มากมายเกินไป จะต้องเลือกทำแต่ที่คลองสำคัญ ๆ เพียงปีละ ๓ – ๔ คลองจะจัดการลอกคลองและบำรุงคลองเก่ารวม ๓๓ คลอง ในเวลา ๗ ปี แต่ในระยะเวลา ๔ ปีจะเลือกทำคลองที่สำคัญแก่การเศรษฐกิจ ตามที่จะทำได้

๓. กรมป่าไม้

               จะจัดทำให้ป่าที่มีอยู่แล้วสมบูรณ์ขึ้น โดยวิธีปลูกซ่อมตัดฟัน โค่นหรือกานไม้และตัดสะสาง
พันธุ์ไม้ต่าง ๆ ที่รบกวน

               จะจัดสร้างป่าใหม่โดยวิธีเพาะปลูกไม้ขึ้น จะจัดทำสำหรับไม้สักปีหนึ่ง ๆ ไม้น้อยกว่า ๓,๐๐๐ ไร่ ส่วนไม้กระยาเลยก็จะทำบ้างแต่เพียงเล็กน้อย

               จะทำการหมายเขตและทำแผนที่ป่า เพื่อการสงวนและการอนุญาตการทำไม้ทั่วไป

               จะวางโครงการการทำป่าไม้ คือ สำรวจชนิด ขนาด และวางกำหนดเขตให้ราษฎรตัดฟันเป็นปี ๆ หรือเป็นคราว ๆ ไป

               จะจัดตั้งโรงเรียนป่าไม้ขึ้นในมณฑลพายัพ เพื่อฝึกหัดบุคคลที่จะเข้ารับราชการในกรมป่าไม้ต่อไปปีละ ๕ คน ทั้งจะให้ผู้ที่รับราชการอยู่แล้วได้รับความอบรมจากโรงเรียนนี้ด้วย

               จะพยายามจัดควบคุมและสงวนพันธุ์สัตว์ป่า

๔. กรมที่ดินและโลหกิจ

               จะทำการสำรวจและออกโฉนดที่ดินเพิ่มขึ้นทุก ๆ ปีดำเนินการรังวัด ทำแผนที่สำหรับการออกโฉนด ตราจองและประทานบัตร การรังวัดนี้ปีหนึ่งทำงานได้เพียงประมาณ ๑๐๐,๐๐๐ ไร่จะขยายการให้เดินมากขึ้นโดยวิธีถ่ายรูปทางอากาศ การเขียนจำลองและทำแผนที่นั้น ก็จะทำให้ละเอียดยิ่งขึ้นการโลหกิจ จะสำรวจพื้นที่ดินในทางธรณีวิทยา เพื่อแสวงหาโภคทรัพย์ของแผ่นดิน

๕. กรมการประมง

               จะจัดระเบียบงานตามหัวเมืองขึ้น

               จะบำรุงรักษาบึงบอระเพ็ดไว้เป็นที่เพาะและขยายพันธุ์ปลา และจะทำบ่อเพาะพันธุ์ปลาบางชนิดเช่น ปลาสลิดและปลาแรด

               จะทำการสำรวจบึงหนองต่าง ๆ ในอยุธยาและพิษณุโลก

               จะทำการสำรวจเพื่อกักน้ำในหนองหาร สกลนคร กว๊านพะเยา เชียงราย และบึงสีไฟ พิจิตรเพื่อเพาะและขยายพันธุ์ปลาเช่นเดียวกับที่บึงบอระเพ็ด

               จะร่วมมือกับกรมอุทกศาสตร์สำรวจพืชพันธุ์ในทะเล

               จะรวบรวมพิมพ์เรื่องพันธุ์ปลาในประเทศสยาม

               จะพยายามสร้างอะควาเรียมในปีที่ ๔

ราชการส่วนคมนาคม

๑. กรมรถไฟ

               จะขยายและแก้ไขบริเวณสถานีกรุงเทพฯ ให้สะดวกและเพื่อเป็นความปลอดภัยยิ่งขึ้นแก่การเดินรถเข้าออก สำหรับทั้งสินค้าและคนโดยสาร การขยายและแก้ไขนี้จะเสร็จบริบูรณ์ในปี ๒๔๗๙

               จะสร้างสถานีใหม่ที่บริเวณสถานีสับเปลี่ยนบางซื่อและตั้งเครื่องประกอบ เช่น หอคอยไฟฉายเป็นต้น งานนี้จะเสร็จในปี ๒๔๗๘

               การวางทางคู่ จะทำต่อจากคลองรังสิตถึงบ้านพาชี แต่จะแล้วเสร็จตลอดได้ในปี ๒๔๘๑ ในระยะเวลา ๔ ปี จะเปิดใช้การสำหรับทางคู่ได้เพียงบางปะอิน

               การสร้างทางขอนแก่นถึงหนองคาย เป็นงานดินตลอดไปในปี ๒๔๘๐ คือ ปีที่ ๔ ข้างหน้าจะเสร็จเพียงการวางรางแต่ ก.ม. ที่ ๕๔๑ ถึง ๕๗๑ การทำสะพาน แต่ ก.ม. ๔๗๔ ถึง ก.ม. ๕๔๑ การโรยหินแต่ก.ม. ๔๙๖ ถึง ก.ม. ๕๔๑ การสร้างสถานีและที่พักพนักงานแต่ ก.ม. ๔๙๖ ถึง ก.ม. ๕๔๑ และจะเปิดเดินรถได้ถึงกุมภวาปีในปี ๒๔๘๑ ถึงอุดรในปี ๒๔๘๒ และถึงหนองคายในปี ๒๔๘๔

๒. กรมไปรษณีย์โทรเลข

               จะเปลี่ยนเครื่องโทรศัพท์ในเขตกรุงเทพฯ เป็นชนิดต่อเอง

               จะขยายการวิทยุให้ได้ยินทั้งประเทศทั้งกลางวันกลางคืน เดี๋ยวนี้ได้ยินในเวลากลางวันเพียง ๒๕๐ ก.ม.

๓. กรมการขนส่ง

               ฝ่ายทางอากาศ จะสร้างถนน โรงเก็บและโฮเต็ลที่พิษณุโลก และถ้าจำเป็นก็จะสร้างที่อื่นด้วยกับจะทำการตบแต่งสนามบินที่ระแหง นครสวรรค์ หัวหิน ชุมพร สงขลา แม่สอด บ้านผือ นาบัว ดงพระราม
อรัญญประเทศ และศรีราชา

               ฝ่ายทางบกและทางน้ำนั้น ได้ตั้งคณะกรรมการขึ้นคณะหนึ่งให้วางโครงการประสานการคมนาคมเมื่อรัฐบาลเห็นชอบในโครงการนั้นแล้ว จะได้ดำเนินการตัดถนนและขุดคลองใหม่

               จะจัดการขนส่งสินค้าข้าวประกอบกับการตั้งฉาง

๔. กรมเจ้าท่า

               จะจัดการควบคุมการนำร่องคือ ให้เรือเข้าออกในท่ากรุงเทพฯ ต้องมีนำร่องของรัฐบาล

               จะจัดการเรื่องทะเบียนเรือยนต์ เรือกลไฟและเรือเล็ก ซึ่งเวลานี้ยังบกพร่องอยู่มากเสียใหม่โดยทั่วไป

ราชการส่วนรวม

กรมสหกรณ์

               จะเปิดสหกรณ์ประเภทเครดิตในปี ๒๔๗๗ อีก ๑๘๐ สมาคม ในปี ๒๔๗๘ อีก ๒๔๐ สมาคมและในปี ๒๔๗๙ อีก ๓๐๐ สมาคม และในปี ๒๔๘๐ อีก ๖๔๐ สมาคม รวมใน ๔ ปีข้างหน้าจะเปิด ๑,๓๖๐ สมาคม คือ รวมกับที่เปิดในปีนี้ ๑๓๐ สมาคม และที่มีอยู่แล้วจะเป็นจำนวนทั้งสิ้น ๑,๖๘๑ สมาคม

               จะเริ่มการตั้งเครดิตสถานกลางสำหรับการกสิกรรม

               จะจัดตั้งสหกรณ์ผู้เช่า ตามโครงการที่จะได้รับอนุมัติของรัฐบาล

กรมวิทยาศาสตร์

               จะตั้งห้องสมุดทางวิทยาศาสตร์สำหรับประชาชน และแสดงพิพิธภัณฑ์วัตถุที่ทดลองในทางวิทยาศาสตร์ที่เห็นว่าจะเป็นสินค้าได้ ทั้งจะออกหนังสือเผยแผ่ความรู้ที่จะได้มาจากการค้นคว้าทางวิทยาศาสตร์

               จะทำการแยกธาตุดินที่ทำการเพาะปลูก และแยกธาตุปุ๋ย พันธุ์หญ้าและอาหารสัตว์ทั้งนี้เพื่อประกอบในทางเกษตรศาสตร์

               จะทำการค้นคว้าและศึกษาจำแนกชนิดแมลง และเผยแผ่ความรู้นั้น ๆ ทั่วไป

กรมทะเบียนการค้า

              จะขยายการควบคุมการชั่ง ตวง วัดตามพระราชบัญญัติ ให้ใช้กันทั่วพระราชอาณาจักร

กรมพาณิชย์

               จะตั้งฉาง (Silo) แล้วดำเนินการต่อไปจนถึงการจัดตลาดสินค้าข้าวในต่างประเทศ

               จะจัดตั้งผู้แทนในการค้าเพื่อหาตลาด เผยแผ่สินค้าไทยและเพื่อรักษาคุณภาพของสินค้าไทย

               จะจัดตั้งแผนกสถิติพยากรณ์ รวบรวมตัวเลขให้ได้เป็นที่แน่นอน เพื่อประโยชน์แก่การบำรุงการพาณิชย์อย่างจริงจัง

               จะจัดเรื่องกรรมกร เพื่อเป็นการช่วยเหลือกรรมกรทั้งในทางทุนเบื้องต้นและในทางจัดหางานให้ทำ

               จะพยายามฟื้นฟูสินค้าบางอย่าง ซึ่งแต่เดิมเคยเป็นสินค้าสำคัญของสยาม เช่น น้ำตาลและพริกไทย

*รายงานการประชุมสภาผู้แทนราษฎร ครั้งที่ ๒/๒๔๗๖ (สามัญ) สมัยที่ ๒  วันจันทร์ที่ ๒๕ ธันวาคม พุทธศักราช ๒๔๗๖ หน้า ๒๒ – ๓๗